Tak zwany „cichy zabójca”, czyli rak jajnika, z roku na rok zdaje się coraz większym problemem wśród kobiet na całym świecie. Warto więc zrobić wszystko, co w naszej mocy, by mieć większą świadomość na temat tej choroby i profilaktyki, którą możesz wprowadzić w swoje życie, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania. Czytaj dalej i dowiedz się więcej!
Czym jest rak jajnika?
Rak jajnika to często występujący nowotwór, który wywodzi się z żeńskiej gonady. Wyróżniamy dwa główne rodzaje nowotworów jajnika — typ I oraz typ II, a ich rozróżnienie jest ściśle powiązane z samym rokowaniem, typem wzrostu oraz przyczynami molekularnymi przynoszącymi ryzyko rozwoju raka jajnika danego rodzaju.
Rodzaje nowotworów jajnika
Pierwszy (rzadszy) jest typ I rozwijający się na podłożu nowotworów łagodnych jajnika lub tych o granicznej złośliwości. Pod względem rokowań wypada dużo lepiej niż typ II.
Drugi (częstszy) jest typ II, wyróżniający się tym, że od samego początku rozwija się jako nowotwór złośliwy, nie można go rozpoznać często we wczesnej postaci guza, a sama choroba rozprzestrzenia się w szybkim tempie.
Statystyki zachorowalności i umieralności
Ponad 114 000 kobiet na całym świecie umiera każdego roku z powodu raka jajnika. W samej Polsce odnotowuje się w tym samym czasie około 3500 nowych zachorowań, przy czym aż 75% dowiaduje się o tym dopiero w wysokim stopniu zaawansowania choroby.
Objawy raka jajnika
Badania w kierunku raka jajnika są rzadkością we wczesnym stadium choroby. Pojawienie się tych bardziej charakterystycznych objawów, zwykle jest już związane z tym, że rak jajnika rozwija się szybko, doprowadzając do faktycznej diagnozy i podjęcia leczenia. Zazwyczaj dzieje się to dopiero wtedy, gdy guz jest duży, a sam nowotwór – zaawansowany. To stanowi wyzwanie i jest główną przyczyną tego, że rak jajnika nazywany jest cichym zabójcą.
Niespecyficzne symptomy wczesnych stadiów
Rak jajnika jest chorobą podstępną – objawy, które daje we wczesnym stadium, są znikome, niespecyficzne i są powodem do obaw, które mogłyby zmotywować kobietę do kontrolnej wizyty u lekarza w tym kierunku. Ewentualne objawy, które mogą się pojawić, to:
- uczucie pełności w brzuchu,
- zaparcia i wzdęcia,
- zmiana częstotliwości oddawania oczu,
- zwiększenie obwodu brzucha.
Charakterystyczne objawy zaawansowanego raka jajnika
Wraz z rozwojem raka jajnika, objawy stają się coraz bardziej widoczne i charakterystyczne, a szansa na wyleczenie się zmniejsza. U chorych na raka jajnika w stopniu zaawansowanym pojawiają się następujące objawy:
- wodobrzusze,
- uczucie ciężkości w jamie brzusznej,
- nerwobóle ud,
- uczucie nagłego parcia na mocz,
- nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych,
- nietolerancja pokarmów,
- brak łaknienia,
- wyniszczenie nowotworowe.
Jak objawy są mylone z innymi schorzeniami?
U pacjentek z rakiem jajnika objawy ze strony organizmu często są niespecyficzne i z tego tytułu mylone z innymi schorzeniami. Wczesny rak często przypomina problemami zdrowotnymi zespół napięcia przedmiesiączkowego, czy też zespół jelita drażliwego. To utrudnia diagnozę raka jajnika, a ten często jest już w zaawansowanym stadium.
Czynniki ryzyka zachorowania na raka jajnika
Wśród czynników ryzyka zachorowania na raka jajnika przede wszystkim należy wskazać na genetykę i mutacje. Jednak poza tym jest również wiele innych, które przyczyniają się każdego roku do występowania licznych, nowych zachorowań na raka jajnika.
Genetyka i mutacje
Mutacje genetyczne stanowią jeden z najważniejszych czynników raka jajnika. Dokładniej mowa o genie BRCA1 i BRCA2, których obecność odnotowuje się u kobiet chorujących na raka jajnika zgodnie z następującą zależnością:
- gen BRCA1 zwiększa ryzyko zachorowania na raka od 39 do 44%;
- gen BRCA2 zwiększa ryzyko zachorowania na raka od 11 do 47%.
Inne czynniki zwiększające ryzyko
Czynniki ryzyka to uwarunkowania, które zwiększają prawdopodobieństwo występowania raka jajnika, poza wyżej wymienionymi są to:
- cukrzyca,
- palenie papierosów,
- wiek powyżej 50 lat,
- przebycie menopauzy,
- nadmierna masa ciała,
- rak jajnika w rodzinie,
- niepłodność i bezdzietność,
- stymulacja owulacji,
- endometrioza.
Diagnostyka raka jajnika
Wszelkie objawy choroby nowotworowej i symptomy raka jajnika wymagają odpowiedniej diagnostyki. Im wcześniejsze rozpoznanie guza jajnika i podjęcie właściwego leczenia, tym większe szanse na lepsze rokowania. Diagnostyka raka jajnika zwykle składa się z kilku etapów — zaczyna się od wywiadu i badania przedmiotowego, następnie ważnym elementem diagnostyki raka jajnika jest badanie ginekologiczne dwuręczne i badanie per rectum.
Badania ginekologiczne i obrazowe
Aby możliwie szybko i dokładnie wykryć obecność złośliwego nowotworu jajnika konieczne jest wykorzystanie do rozpoznania możliwości zarówno badań ginekologicznych, jak i obrazowych.
Zalecanym połączeniem jest USG brzucha (połączenie USG przezbrzusznego i przezpochwowego) i uzupełnienie badaniem dopplerowskim.
Markery nowotworowe
Z racji tego, że rak jajnika jest jedną z najbardziej podstępnych odsłon choroby nowotworowej, warto wykorzystać wszelkie możliwości, aby go właściwie zdiagnozować. Oznaczanie markera nowotworowego CA125 jest bardzo pomocne, gdyż stężenie tego markera wzrasta u kobiet dotkniętych chorobą.
Nowoczesne metody diagnostyczne
Od odpowiednio dobranych metod diagnostycznych w kierunku rozpoznania raka jajnika zależą możliwości w zakresie szybkiego wykrycia choroby. Nowoczesne badania stosowane dzisiaj to m.in.:
- badania immunohistochemiczne,
- badania obrazowe,
- RTG,
- tomografia komputerowa,
- cytologia,
- rezonans magnetyczny.
Rokowania w przypadku raka jajnika
Forma raka jajnika oraz stadium, w którym choroba została wykryta to dwie najważniejsze kwestie brane pod uwagę przy rozważaniu rokowań względem tego podstępnego nowotworu.
Jak stopień zaawansowania wpływa na rokowania?
Dla raka jajnika we wczesnym stadium można mówić o dużo bardziej pozytywnych rokowaniach. Niestety większość przypadków raka jajnika jest diagnozowanych w czasie, gdy to troska o poprawę jakości życia, a nie całkowite wyleczenie staje się nadrzędnym celem leczenia.
Statystyki przeżycia w różnych stadiach choroby
Statystyki epidemiologiczne wskazują przeżycie 5-letnie pacjentek z rakiem jajnika w zależności od stopni klinicznych choroby. Według danych prezentuje się to w następujący sposób:
- dla I stopnia: 93%;
- dla II stopnia: 70%;
- dla II stopnia: 37%;
- dla IV stopnia: 25%.
Leczenie raka jajnika
Według najnowszych standardów leczenia raka jajnika każda kobieta ze zdiagnozowanym nowotworem musi odbyć konsultacje w poradni genetyki onkologicznej oraz wykonać badanie w kierunku mutacji BRCA1 i BRCA2.
Metody leczenia i ich skuteczność
Jednakowo odpowiedni dobór leczenia, a potem skuteczność podjętych działań są bezpośrednio związane z samym stopniem zaawansowania raka jajnika. Lekarz ma do dyspozycji wiele metod:
- leczenie chirurgiczne,
- radioterapia,
- chemioterapia,
- systemowe leczenie,
- leczenie immunomodelujące,
- leczenie raka jajnika olaparibem.
Znaczenie terapii celowanej i badań klinicznych
Warto wspomnieć również o terapii celowanej oraz znaczeniu badań klinicznych, gdyż te działania pozwalają na zaplanowanie optymalnego leczenia z możliwością wykorzystania leków celowanych w kluczowe mutacje odpowiedzialne za rozwój choroby.
Świadomość i profilaktyka
Rola edukacji we wczesnym wykrywaniu raka jajnika jest nieoceniona. Biorąc pod uwagę, że rak jajnika najczęściej jest wykrywany zbyt późno — konieczne jest podniesienie świadomości wśród kobiet na temat tego, jak nauczyć się rozpoznawać pierwsze objawy i jak ważne są regularne badania.
Światowy Dzień Świadomości Raka Jajnika – znaczenie i działania
Każdego roku w maju obchodzony jest Światowy Dzień Świadomości Raka Jajnika, który pozwala dzięki swoim szeroko zakrojonym działaniom wskazać na problem tej choroby nowotworowej. Obchody tego dnia mają znaczenie również dla kobiet, u których zdiagnozowano nowotwór — wiedzą, że nie są same i rozeznają się wśród różnych form pomocy możliwych do wykorzystania.
Bibliografia
- Ł. Wicherek, T. Rajs, K. Koper, A. Mazur, M. Maślińska, M. Opławski, N. Mbamu, M. Leśniak, Z. Kojs. Leczenie chirurgiczne w zaawansowanym raku jajnika. Curr. Gynecol. Oncol. 2012.
- M. Leśniak, M. Dutsch-Wicherek, K. Koper, T. Basta, M. Makarewicz, B. Śpiewankiewicz, Ł. Wicherek.
Podstawy immunologiczne powstawania i leczenia nowotworów kobiecego układu płciowego. Curr. Gynecol. Oncol. 2012. - Nowak-Markwitz E, Jankowska A, Spaczyński M. Gonadotropiny a rak jajnika. Ginekol Pol. 2005.
- Swenerton K, Santos J, Gilks C, [et al.]. Histotype predicts the curative potential of radiotherapy. Ann Oncol. 2011.
- Dañska A, Olejnik M, Spaczyński M. Leczenie raka jajnika. Służba zdrowia 2001.
- D. Rogala, A. Mazur, M. Maślińska, K. Koper, J. Wysocka.
Poczucie własnej skuteczności i strategie przystosowania do choroby u pacjentek z nowotworem narządu rodnego. Curr. Gynecol. Oncol. 2015. - Lisowska K.M., Olbryt M., Dudaladava V., Pamuła-Piłat J., Kujawa K., Grzybowska E., Jarząb M., Student S., Rzepecka I.K., Jarząb B., Kupryjańczyk J.: Gene expression analysis in ovarian cancer – faults and hints from DNA microarray study. Front. Oncol., 2014.
Naszą misją jest zwiększanie świadomości na temat chorób onkologicznych, ich objawów, diagnostyki i profilaktyki.
