Rak tarczycy, choć jest stosunkowo rzadkim nowotworem, w ostatnich latach staje się coraz częściej diagnozowany. W Polsce i na całym świecie jego liczba rośnie, szczególnie w krajach rozwiniętych, gdzie częściej przeprowadza się badania diagnostyczne. Z tego powodu świadomość na temat objawów raka tarczycy oraz metod jego leczenia jest bardzo ważna. Im wcześniej zostanie wykryty, tym większe szanse na skuteczne leczenie.
Dowiedz się, jak rozpoznać objawy raka tarczycy i jakie metody leczenia stosuje się w tym przypadku!
Co to jest rak tarczycy?
Rak tarczycy jest złośliwym nowotworem rozwijającym się w obrębie tarczycy – gruczołów wydzielania wewnętrznego. Tarczyca pełni niezwykle istotną funkcję w organizmie, odpowiadając za produkcję hormonów regulujących metabolizm, temperaturę ciała i procesy energetyczne.
Choć większość guzów tarczycy jest łagodna, część z nich może prowadzić do rozwoju nowotworu złośliwego. Rak tarczycy zwykle rozwija się powoli i nie daje wczesnych objawów, co sprawia, że w początkowej fazie choroby jest trudny do wykrycia.
| Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), rak tarczycy jest jednym z najczęściej rozpoznawanych nowotworów endokrynnych na świecie. W Polsce rak tarczycy stanowi około 2-3% wszystkich nowotworów złośliwych, a jego występowanie wzrosło o 50% w ciągu ostatnich dwóch dekad. Rośnie liczba przypadków wśród kobiet, zwłaszcza w przedziale wiekowym 30-50 lat. |
Rodzaje raka tarczycy
Rak tarczycy występuje w kilku postaciach, które różnią się między sobą pod względem agresywności oraz metod leczenia.
Rak brodawkowaty tarczycy
Rak brodawkowaty tarczycy (rak brodawkowaty) to najczęściej występujący typ raka tarczycy, stanowiący około 80% przypadków. Charakteryzuje się stosunkowo łagodnym przebiegiem i dobrym rokowaniem, ponieważ rośnie powoli i rzadko daje przerzuty.
Rak pęcherzykowy tarczycy
Rak pęcherzykowy tarczycy (rak pęcherzykowy) to drugi najczęstszy typ tego nowotworu, który wykazuje tendencję do dawania przerzutów, zwłaszcza do płuc i kości. Mimo to również w tym przypadku rokowanie jest stosunkowo dobre, pod warunkiem że rak zostanie wykryty we wczesnym stadium.
Rak rdzeniastytarczycy
Rak rdzeniasty tarczycy (rak rdzeniasty) pochodzi z komórek C tarczycy, które produkują kalcytoninę, hormon odpowiedzialny za regulację poziomu wapnia w organizmie. Rak rdzeniasty tarczycy jest mniej powszechny, ale jego przebieg może być bardziej agresywny. Istnieje także forma dziedziczna tej choroby, związana z mutacją w genie RET, co zwiększa ryzyko zachorowania w rodzinach.
Rak anaplastycznytarczycy
Rak anaplastyczny tarczycy (rak anaplastyczny) to najrzadsza, ale jednocześnie najbardziej agresywna forma raka tarczycy. Rozwija się bardzo szybko i daje liczne przerzuty do innych narządów, co sprawia, że rokowanie w przypadku tego typu raka jest bardzo złe.
Geny RET a rak tarczycy
W przypadku niektórych typów raka tarczycy, jak np. rak rdzeniasty, istnieje silny związek z mutacjami genetycznymi. Mutacje w genie RET mogą prowadzić do rozwoju tego nowotworu. Mutacja ta jest dziedziczna, co oznacza, że osoby, które mają członków rodziny z rakiem rdzeniastym tarczycy, mogą być bardziej narażone na zachorowanie. Badania genetyczne mogą pomóc w wykryciu predyspozycji do rozwoju raka tarczycy i umożliwić podjęcie odpowiednich działań profilaktycznych.
Dane epidemiologiczne na temat raka tarczycy
Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), rak tarczycy jest jednym z najczęściej rozpoznawanych nowotworów endokrynnych na świecie. W Polsce rak tarczycy stanowi około 2-3% wszystkich nowotworów złośliwych, a jego występowanie wzrosło o 50% w ciągu ostatnich dwóch dekad. Rośnie liczba przypadków wśród kobiet, zwłaszcza w przedziale wiekowym 30-50 lat.
Kto jest najbardziej narażony na raka tarczycy?
Występowanie raka tarczycy jest związane z wieloma czynnikami ryzyka. Przyjrzyjmy się, kto jest narażony na wystąpienie tego nowotworu.
- Bardziej narażone na zachorowanie są osoby mające w rodzinie przypadki raka tarczycy, zwłaszcza raka rdzeniastego.
- Zwiększone ryzyko rozwoju raka tarczycy mają osoby, które w przeszłości miały kontakt z promieniowaniem jonizującym, np. w wyniku leczenia nowotworów radioterapią.
- Osoby z niedoborem jodu w diecie.
Co ważne, rak tarczycy występuje częściej u kobiet, zwłaszcza w wieku 30-50 lat, chociaż może dotyczyć także mężczyzn i dzieci.
Rak tarczycy u kobiet
Rak tarczycy występuje zdecydowanie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Jest to szczególnie widoczne w młodszych grupach wiekowych, gdzie różnice w zachorowalności sięgają nawet czterokrotności. Istnieje kilka teorii, które mogą wyjaśniać tę różnicę, z których najbardziej powszechna odnosi się do działania hormonów płciowych, które mogą sprzyjać rozwojowi komórek nowotworowych w tarczycy. Dodatkowo większa liczba kobiet w populacji poddawana jest badaniom diagnostycznym, co może wpływać na wyższe wykrywanie przypadków raka.
Rak tarczycy u mężczyzn
Choć rak tarczycy jest rzadziej diagnozowany u mężczyzn, to w przypadku tej grupy pacjentów choroba często jest bardziej agresywna i rozwija się szybciej. U mężczyzn częściej występują postacie bardziej złośliwe, takie jak rak anaplastyczny, mający bardzo złe rokowanie.
Rola jodu w rozwoju raka tarczycy
Jod jest niezbędnym składnikiem diety, ponieważ bierze udział w produkcji hormonów tarczycy. Niedobór jodu w diecie może prowadzić do powiększenia tarczycy i wystąpienia wole. Istnieje także hipoteza, że nadmiar jodu w organizmie, w wyniku stosowania suplementów lub nadmiernej ilości soli jodowanej, może mieć wpływ na ryzyko rozwoju raka tarczycy, choć badania w tej kwestii są nadal w toku.
Jak rozpoznać raka tarczycy?
Wczesne rozpoznanie raka tarczycy może być trudne, ponieważ w początkowych stadiach choroba nie daje wyraźnych objawów. Często guz jest wykrywany przypadkowo podczas rutynowych badań ultrasonograficznych szyi. Najczęściej rozpoznanie stawia się na podstawie:
- ultrasonografii (USG) – pozwala na ocenę wielkości i struktury guza w tarczycy;
- badania cytologicznego – mowa tu o biopsji cienkoigłowej – jest to pobranie próbki tkanki guza w celu jej zbadania pod mikroskopem;
- tomografii komputerowej (TK) i rezonansu magnetycznego (MRI) – wykorzystywane w celu oceny ewentualnych przerzutów do innych narządów.
Warto podkreślić, że w diagnostyce raka tarczycy, szczególnie w kierunku raka rdzeniastego tarczycy, kluczowe znaczenie mają badania oceny stężenia kalcytoniny oraz biopsja cienkoigłowa, która pozwala na precyzyjne określenie złośliwości guza. W przypadku podejrzenia nowotworu pęcherzykowego niezbędne jest także oznaczenie stężenia węzłów chłonnych szyi, a scyntygrafia tarczycy umożliwia ocenę stanu gruczołu tarczowego i ewentualnych przerzutów.
Objawy raka tarczycy
W początkowej fazie raka guzek tarczycy może być niewielki i niezauważalny. Z czasem mogą pojawić się następujące objawy:
- wyczuwalny guzek w obrębie szyi;
- ból lub dyskomfort w obrębie szyi;
- trudności w połykaniu lub uczucie, że coś utknęło w gardle;
- chrypka lub zmiana głosu, spowodowana naciskiem na struny głosowe;
- obrzęk w okolicach szyi.
W przypadku powyższych objawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Zachorowania na raka tarczycy są niestety coraz częściej obserwowane.
Leczenie raka tarczycy
Leczenie raka tarczycy, w zależności od postaci nowotworu, może obejmować interwencję chirurgiczną, a także leczenie jodem promieniotwórczym, które jest szczególnie skuteczne w przypadku raka brodawkowatego tarczycy, gdzie rokowanie jest zwykle korzystne.
Leczenie operacyjne raka tarczycy
Operacja jest podstawowym sposobem leczenia nowotworu tarczycy. Najczęściej polega na usunięciu całej tarczycy (tyreoidektomii) bądź jej części, jeśli nowotwór jest ograniczony. Celem zabiegu jest eliminacja komórek rakowych i zapobieganie dalszemu rozwojowi choroby.
Leczenie izotopem jodu-131
Po operacji, zwłaszcza przy raku brodawkowatym i pęcherzykowym, stosuje się leczenie izotopem jodu-131. Jod ten niszczy resztki komórek nowotworowych, zmniejszając ryzyko nawrotu. Terapia jest bezpieczna i skuteczna, choć wymaga nadzoru lekarza.
Lewotyroksyna w leczeniu raka tarczycy
Po usunięciu tarczycy konieczna jest terapia hormonalna. Lewotyroksyna zastępuje brakujące hormony tarczycy i pomaga utrzymać prawidłowy poziom TSH, zapobiegając niedoczynności oraz wspierając zdrowie pacjenta na dłuższą metę.
Świadomość społeczna na temat raka tarczycy
Światowy Dzień Tarczycy, obchodzony 25 maja, to wyjątkowa okazja, żeby zwrócić uwagę na zdrowie tarczycy i choroby z nią związane, w tym raka tarczycy. Jego celem jest szerzenie wiedzy o profilaktyce, diagnostyce i leczeniu, a także podkreślanie roli zdrowego stylu życia i regularnych badań. Organizowane w tym dniu kampanie edukacyjne przypominają, jak istotne jest wczesne wykrywanie guzów tarczycy oraz kontrola poziomu hormonów takich jak TSH.
Z kolei Europejski Tydzień Walki z Rakiem, który odbywa się co roku pod koniec maja, poświęcony jest budowaniu świadomości na temat nowotworów, w tym raka tarczycy. W ramach tej inicjatywy prowadzone są akcje promujące regularne badania, czyli USG tarczycy oraz biopsja cienkoigłowa, które pozwalają wcześnie wykrywać niepokojące zmiany. Dodatkowo podejmowane są działania mające na celu wsparcie osób zmagających się z nowotworami oraz ich rodzin.
Obie inicjatywy przypominają, jak ważne są profilaktyka, a rozpoznanie raka tarczycy we wczesnym stadium jest bardzo ważne. Edukacja i wspólne działania zwiększają szanse na wcześniejsze wykrycie raka tarczycy oraz poprawę wyników leczenia.
Bibliografia
- „Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie”, Red. prof. Jacek Gawrychowski, dr Barbara Jarząb, 2014.
- „Endokrynologia Kliniczna, Tom II”, red. Andrzej Milewicz, 2012.
- „Rak tarczycy Aktualne metody diagnostyki i leczenia”, Barbara Jarząb, 2022.
Naszą misją jest zwiększanie świadomości na temat chorób onkologicznych, ich objawów, diagnostyki i profilaktyki.
