Rak wątroby – przyczyny, diagnostyka i leczenie

Rak wątroby to choroba, która przez długi czas może nie dawać żadnych objawów. Jakie sygnały powinny nas zaniepokoić i kiedy warto zgłosić się do lekarza? Warto wiedzieć więcej o przyczynach i możliwościach leczenia, by działać na czas.

Dowiedz się więcej o czynnikach ryzyka, objawach i możliwościach leczenia raka wątroby, aby zwiększyć szansę na skuteczną terapię!

Czym jest nowotwór złośliwy wątroby?

Pierwotny rak wątroby, znany jako rak wątrobowokomórkowy (HCC), to choroba, która rozwija się w miąższu wątroby. Wczesne objawy raka wątroby są trudne do zauważenia, jednak w zaawansowanych stadiach choroby mogą pojawić się takie symptomy, jak przewlekła niewydolność wątroby, encefalopatia wątrobowa czy ból w prawym podżebrzu.

Rak wątroby – przyczyny jego rozwoju często wiążą się z takimi przewlekłymi chorobami wątroby jak marskość, przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B. Do tego dolicza się też czynniki metaboliczne.

Definicja i statystyki dotyczące HCC

Rak wątrobowokomórkowy (HCC) to najczęstszy rodzaj pierwotnego nowotworu wątroby, który rozwija się głównie w wyniku przewlekłego zapalenia wątroby, wirusów zapalenia wątroby typu B (HBV) i C (HCV), oraz marskości wątroby. Warto wiedzieć, że:

Ryzyko zachorowania na raka wątroby wzrasta w przypadku przewlekłych infekcji wirusami zapalenia wątroby typu B i C.
Marskość wątroby spowodowana m.in. przewlekłym zapaleniem wątroby typu C, zwiększa ryzyko rozwoju raka wątroby.

Warto pamiętać, że rak wątrobowokomórkowy (HCC) jest pierwotnym nowotworem złośliwym wątroby, który rozwija się w miąższu tego narządu.

Objawy raka wątroby

Zmiany nowotworowe w wątrobie przez długi czas mogą nie dawać o sobie znać. Związane jest to z dużą rezerwą funkcjonalną tego narządu, a więc nawet po znacznym uszkodzeniu w dalszym ciągu jest w stanie pełnić swoją funkcję. Pierwsze objawy często dostrzega się dopiero na późnym etapie rozwoju tego nowotworu, są to np.:

gorączka;
zmęczenie, utrata masy ciała;
brak apetytu;
ból brzucha;
wzdęcia;
uczcie pełności w nadbrzuszu;
obrzęk kończyn dolnych;
guz pod prawym łukiem żebrowym wyczuwalny przez skórę;
krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Czynniki ryzyka rozwoju raka wątroby

Wiele czynników może przyczynić się do rozwoju raka wątroby. Wśród najważniejszych z nich wyróżnia się zarówno czynniki zewnętrzne np. dieta, alkohol czy palenie tytoniu, jak i wewnętrzne, związane z uwarunkowaniami genetycznymi i procesami metabolicznymi.

Czynniki zewnętrzne

Do głównych czynników ryzyka należą:

nieodpowiednia dieta – bogata w tłuszcze nasycone, prowadzi do stłuszczenia wątroby, co może sprzyjać rozwojowi nowotworów;
alkohol – nadużywanie alkoholu prowadzi do przewlekłego zapalenia wątroby, a w dłuższym okresie może prowadzić do marskości wątroby i zwiększać ryzyko raka wątroby;
palenie tytoniu.

Czynniki wewnętrzne

Nie tylko czynniki zewnętrzne, ale i te wewnętrzne wpływają na ryzyko rozwoju nowotworu:

Uwarunkowania genetyczne – dziedziczne predyspozycje do chorób wątroby, takich jak autoimmunologiczne zapalenie wątroby, mogą zwiększać ryzyko rozwoju raka wątroby;
Zaburzenia metaboliczne – takie jak otyłość, cukrzyca, gwałtowna utrata masy ciała czy niealkoholowe stłuszczenie wątroby, prowadzą do uszkodzeń komórek wątroby, co sprzyja ich transformacji nowotworowej.

Zobacz także Rak trzustki — nowotwór o wysokiej śmiertelności

Marskość wątroby jako główny czynnik ryzyka

Marskość wątroby to stan, w którym zdrowa tkanka wątroby zostaje zastąpiona bliznami, co w ciągu 6 miesięcy może prowadzić do rozwoju niewydolności wątroby i zwiększać ryzyko raka.

Przyczyny marskości wątroby

Do najczęstszych przyczyn marskości wątroby należą:

zakażenia wirusowe – przewlekłe zakażenie wirusami zapalenia wątroby typu C (HCV) oraz B (HBV) jest jednym z głównych powodów rozwoju marskości i raka wątroby;
toksyny – nadużywanie alkoholu oraz ekspozycja na szkodliwe substancje chemiczne mogą prowadzić do przewlekłego zapalenia i marskości wątroby, co zwiększa ryzyko rozwoju raka wątrobowokomórkowego.

Proces karcynogenezy w kontekście raka wątroby

Karcynogeneza to proces przekształcania zdrowych komórek w komórki nowotworowe. W przypadku raka wątroby, zmiany te są wynikiem długotrwałych uszkodzeń wątroby, najczęściej spowodowanych wirusami zapalenia wątroby (HBV, HCV), alkoholem, czy toksynami. Uszkodzone komórki zaczynają się dzielić w sposób niekontrolowany, prowadząc do rozwoju raka wątrobowokomórkowego.

Etapy karcynogenezy

Karcynogeneza wątroby przebiega w kilku etapach:

inicjacja– pierwsze uszkodzenia komórek wątroby przez czynniki zewnętrzne (np. wirusy, toksyny), które prowadzą do zmian w materiale genetycznym;
promocja– kolejne uszkodzenia, które sprzyjają rozrostowi zmutowanych komórek, przez co prowadzą do powstawania ognisk przednowotworowych;
progresja – zaawansowany etap, w którym dochodzi do powstania pełnoobjawowego raka wątroby, z rozprzestrzenianiem się komórek nowotworowych.

Patogenne reakcje prowadzące do nowotworów

Karcynogeneza jest wynikiem skomplikowanych reakcji. Wymienia się tutaj:

zaburzenie regulacji cyklu komórkowego – w wyniku uszkodzeń DNA komórki zaczynają dzielić się w sposób niekontrolowany;
zaburzenia w mechanizmach naprawy DNA – uszkodzenia genetyczne nie są odpowiednio naprawiane, co sprzyja powstawaniu mutacji;
nieprawidłową odpowiedź immunologiczną – osłabiona reakcja układu odpornościowego na nowotwory wątroby pozwala na ich rozwój.

Diagnostyka raka wątroby

Diagnostyka raka wątroby opiera się na wykorzystaniu różnych metod, takich jak USG jamy brzusznej, które pozwalają na wczesne wykrycie choroby oraz ocenę funkcji wątroby w postaci zmian strukturalnych.

Metody diagnostyczne

Do najważniejszych technik diagnostycznych należą:

badania obrazowe – USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MRI), które pozwalają na wykrycie guzów w wątrobie i określenie stopnia zaawansowania nowotworu;
biopsja – pobranie próbki tkanki wątroby w celu przeprowadzenia badania histopatologicznego i potwierdzenia obecności komórek nowotworowych;
oznaczanie biomarkerów – oznaczenie poziomu α-fetoproteiny (AFP) we krwi, która jest markerem raka wątrobowokomórkowego i pomaga w monitorowaniu leczenia.

Współpraca z Centrum Badań DNA

Centrum Badań DNA odgrywa istotną rolę w diagnostyce raka wątroby – oferuje nowoczesne metody analizy genetycznej. Dzięki nim można wykryć mutacje genów, które zwiększają ryzyko raka pierwotnego wątroby, co pozwala na lepszą profilaktykę. Wyniki takich badań pomagają dopasować leczenie raka wątrobowokomórkowego do indywidualnych potrzeb pacjenta, na przykład poprzez resekcję wątroby lub przeszczep narządu.

Zobacz także Rak żołądka – objawy, diagnostyka i leczenie

Leczenie raka wątroby

Leczenie raka wątroby zależy od stadium zaawansowania choroby, stanu zdrowia pacjenta i funkcji wątroby. Najczęściej stosowane metody to resekcja guza wątroby lub przeszczepienie narządu. W późniejszych zaawansowanych stadiach choroby stosuje się także leki, terapie celowane oraz metody łagodzące objawy.

Opcje terapeutyczne

Obecnie dostępne są poniższe opcje terapeutyczne:

chirurgia – operacyjne leczenie raka wątroby obejmuje resekcję guza lub przeszczepienie wątroby, szczególnie u chorych z marskością wątroby;
terapie alternatywne – m.in. termoablacja, embolizacja dróg żółciowych i radioembolizacja;
leki – terapie celowane, takie jak inhibitory kinazy, które mogą hamować rozwój raka wątrobowokomórkowego w późniejszych stadiach.

Znaczenie zaawansowania choroby w wyborze leczenia

Okazuje się, że stopień zaawansowania choroby ma ogromne znaczenie przy wyborze terapii. W przypadku wczesnych stadiów raka wątrobowokomórkowego, gdzie guz ma mniej niż 2 cm, możliwe jest leczenie operacyjne raka wątroby. Natomiast przy nowotworach wtórnych wątroby lub przerzutach terapie mają charakter przede wszystkim paliatywny – skupiają się na poprawie jakości życia.

Statystyki i profilaktyka raka wątroby

Rak wątroby to jeden z najgroźniejszych nowotworów, z wysokim wskaźnikiem śmiertelności. W 2020 roku na świecie odnotowano 906 tysięcy zachorowań na raka wątrobowokomórkowego, a do 2030 roku liczba ta ma wzrosnąć do 1,15 miliona przypadków. Profilaktyka raka wątroby oraz wczesna diagnostyka mają ogromne znaczenie, gdyż zaawansowane stadia choroby znacznie zmniejszają szanse na skuteczne leczenie.

Zachorowalność w różnych regionach świata

Rak wątroby występuje najczęściej w Azji Południowo-Wschodniej i Afryce Subsaharyjskiej, gdzie zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B i C jest bardzo powszechne. W krajach zachodnich wzrost zachorowań wiąże się z otyłością, stłuszczeniem wątroby i marskością spowodowaną nadużywaniem alkoholu.

Przyszłość badań nad rakiem wątroby

Postęp w badaniach nad rakiem wątrobowokomórkowym koncentruje się na nowych biomarkerach i terapiach genetycznych. Dzięki nowoczesnym technologiom możliwe staje się dokładniejsze monitorowanie czynności wątroby, co pozwala na lepsze wykrywanie przerzutów i opracowywanie skuteczniejszych metod leczenia. Szczególnie obiecujące są terapie celowane i immunoterapia, które mogą zmniejszyć ryzyko nawrotów choroby i poprawić rokowania pacjentów.

Bibliografia

„Rak wątrobowokomórkowy”, Marek Krawczyk, 2015.
„Onkologia kliniczna Tom 1”, Krzakowski Maciej, Piotr Wysocki, Potemski Piotr, 2023.
„Dysfunkcja wątroby”, Mariusz Piechota, 2016.
„Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne i metodyka badań”, Bogdan Pruszyński, 2014.