Choć rak odbytu nie należy do najczęściej występujących rodzajów nowotworów, to w ostatnich latach można zauważyć wzrostową tendencję liczby zachorowań. Poznaj lepiej specyfikę raka okolicy odbytu i zwiększ swoją świadomość. Zastanawiasz się, co może pomóc w zmniejszeniu ryzyka zachorowania na tę chorobę? Przeczytaj nasz artykuł!
Rak odbytu: definicja i rodzaje
Rakiem odbytu nazywamy nowotwór złośliwy właśnie w okolicy odbytu. To bardzo rzadki nowotwór — w Polsce wykrywa się rocznie około 200-300 takich przypadków. Może przyjmować formę raka jelita grubego.
Czym jest rak odbytu?
Klasyfikacja raka odbytu wygląda następująco — dzieli się go nowotwory:
- kanału odbytu,
- okołoodbytowe,
- strefy przejściowej.
Warto również wspomnieć o klasycznym podziale, który to jest niezbędny do oceny rokowania tego nowotworu, ale również do podjęcia odpowiedniego leczenia. Jest to rak brzegu odbytu oraz zlokalizowany bardziej do wewnątrz — rak kanału odbytu.
Rak płaskonabłonkowy odbytu jako główny podtyp
Poza powyższym podziałem konieczne jest uwzględnieni wydzielenia form nowotworów samego kanału odbytu, gdzie aż 63% przypadków stanowi rak płaskonabłonkowy obok gruczołowego, drobnokomórkowego oraz czerniaków odbytu, które są znane z tego, że mają najgorsze rokowania.
W kontekście tego podtypu warto zwrócić uwagę, że czynniki takie jak uwarunkowania genetyczne oraz zmiany prekursorowe są tym, co zwiększa ryzyko zachorowania na tę chorobę.
Czynniki ryzyka rozwoju raka odbytu
Analizując czynniki ryzyka raka odbytnicy, warto zauważyć, że mowa tutaj zwykle o kompilacji wielu różnych elementów, które finalnie przyczyniają się do rozwoju nowotworu właśnie w obrębie tej części ciała.
Jakie czynniki zwiększają ryzyko nowotworu odbytu?
W przypadku raka odbytu największym czynnikiem, zwiększającym ryzyko zachorowania, jest infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Dodatkowe czynniki są następujące:
- infekcja wirusem HIV,
- palenie papierosów,
- leczenie immunosupresyjne,
- przetoki i szczeliny odbytu,
- choroby przenoszone drogą płciową,
- zmiany ropne okołoodbytowe,
- radiopterapia okolicy odbytu,
- wiek (wraz z wiekiem zmniejsza się odporność i wzrasta ryzyko zachorowania).
Utrzymywanie stosunków analnych oraz utrzymywanie stosunków seksualnych z wieloma partnerami również zwiększają ryzyko rozwinięcia się nowotworu złośliwego odbytu.
Rola wirusa HPV w rozwoju raka płaskonabłonkowego
Nowotwór odbytu, a zwłaszcza jego podtyp, rak płaskonabłkonkowy, najczęściej jest powiązany z wirusem HPV. Dlatego warto podejmować działania prewencyjne, takie jak przyjęcie szczepionki na wirusa brodawczaka ludzkiego, celem zmniejszenia ryzyka zachorowania.
Co ważne, szczepionka jest dedykowana osobom dorosłym obu płci, natomiast w przypadku kobiet niesie dodatkową wartość dodaną, tj. zmniejsza czynnik ryzyka związany również z występowaniem raka szyjki macicy.
Rak odbytu – objawy
Objawy raka odbytu najlepiej podzielić na wczesne oraz te, które pojawiają się już w kolejnych stadiach.
Jakie są najczęstsze objawy?
Wczesne objawy raka odbytu przypominają te, które są typowe dla szczelin odbytu i hemoroidów. Są to w szczególności:
- ból oraz swędzenie, pieczenie okolicy odbytu;
- bolesność nasilająca się podczas oddawania stolca;
- małe grudki w obrębie odbytu;
- krwawienie z odbytu.
W wyniku braku wczesnego zdiagnozowania złośliwego nowotworu odbytu mogą się pojawiać kolejne, bardziej specyficzne objawy:
- powiększenie pachwinowych węzłów chłonnych,
- nietrzymanie stolca,
- wyczuwalny guz w odbycie,
- uczucie ciała obcego w odbycie,
- konieczność częstego oddawania stolca.
Oczywiście, jeśli zauważysz te objawy, nie jest to równoznaczne z diagnozą wskazującą na to, że pojawił się rak odbytu — symptomy muszą być zbadane przez proktologa.
Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
Lekarz specjalist, który zajmuje się dolegliwościami odbytu, to proktolog. Właśnie do niego należy się wybrać w sprawie podejrzenia raka płaskonabłonkowego kanału odbytu lub jakichkolwiek innych schorzeń.
W skutecznym leczeniu kluczowa jest szybka diagnoza, dlatego nie warto zwlekać, jeżeli odczuwamy niepokojące objawy. Lekarz proktolog przeprowadzi wywiad medyczny i skieruje na odpowiednie badania, które będą podstawą do rozpoczęcia leczenia.
Diagnostyka raka odbytu
Badania diagnostyczne są podstawą do rozpoznania, czy faktycznie mamy się do czynienia z rakiem odbytu, a jeśli tak — to o jakim jego rodzaju i stopniu zaawansowania mowa.
Dopiero takie działania pozwalają zdecydować o dalszych krokach, a także dobraniu odpowiedniej procedurze leczenia. To kluczowe, tym bardziej że objawy hemoroidów są bardzo podobne do symptomów sygnalizujących możliwość występowania nowotworu tej części ciała.
Metody diagnostyczne
Wśród metod diagnostycznych względem raka odbytu należy przede wszystkim wymienić badanie per rectum. Jeśli na jego podstawie lekarz ustali, że konieczne są dalsze badania diagnostyczne, mogą być to:
- anoskopia z pobraniem wycinka,
- badanie ginekologiczne z pobraniem materiału (zasadne u kobiety z podejrzeniem raka),
- USG jamy brzusznej oraz pachwinowych węzłów chłonnych,
- RTG lub TG klatki piersiowej,
- tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.
Jak przebiega badanie per rectum?
Badanie per rectum jest podstawowym elementem zasadniczego badania związanego z odbytnicą. Polega na tym, że specjalista bada odbyt palcem zabezpieczonym rękawiczkom. To daje proktologowi podstawę do stwierdzenia, czy jest konieczność dalszych badań diagnostycznych mających na celu ustalenie obecności nowotworu.
Leczenie raka odbytu
Strategia leczenia raka odbytu zależy od stopnia zaawansowania nowotworu, ale nie tylko. Ważny jest też sam rodzaj choroby, a ten w przypadku raka odbytu zależy od lokalizacji np. rak płaskonabłonkowego brzegu.
Do określenia najlepszej metody leczenia, specjaliści używają międzynarodowej klasyfikacji TNM:
- T – wielkość guza pierwotnego,
- N – stopień zajęcia regionalnych węzłów chłonnych przez guz,
- M – identyfikacja obecności odległych przerzutów guza pierwotnego.
Główne metody leczenia
Jeśli zdiagnozowany zostanie rak płaskonabłonkowy kanału odbytu, leczeniem z wyboru jest tutaj zwykle radioterapia skojarzona jednoczasowo z chemioterapią. Czasem zastosowanie ma również leczenie chirurgiczne.
Ważne! Jednym z najważniejszych czynników leczenia w przypadku procesu leczenia raka odbytu jest stan odżywiania pacjenta. Tym bardziej że terapia skojarzona obejmująca radioterapię i chemioterapię bardzo obciąża organizm.
Chemioradioterapia a chirurgia
Chemioradioterapia jest dzisiaj właściwie standardem leczenia raka kanału odbytu. Względem tego rodzaju nowotworu stosuje się radiochemioterapię zwykle z 80-90% skutecznością — na takie wyniki można liczyć, zwłaszcza gdy jest połączona z chirurgią. Sama operacja ma bardzo ograniczoną rolę i jest stosowna głównie u pacjentów, których choroba jest:
- miejscowo zaawansowana,
- oporna na leczenie,
- powiązana z nietrzymaniem moczu.
Szczegóły leczenia są zawsze ustalane indywidualnie, ze szczególnym uwzględnieniem objawów i obciążenia pacjenta.
Rokowanie w raku odbytu
Rak odbytu stanowi rzadką chorobę nowotworową, a wyleczalność wynosi do 65% w bardziej zaawansowanych przypadkach. Warto jednak podkreślić rolę przerzutów do innych narządów, gdyż to, jak rak odbytu rozwija się w ramach postępowania choroby w bezpośredni sposób, wpływa na rokowanie.
Znaczenie braku przerzutów
Nie tylko diagnostyka i leczenie, ale też prawidłowa dieta mają wpływ na rozwój choroby. Im wcześniej nowotwór odbytu zostanie zdiagnozowany, tym (podobnie jak w przypadku raka każdego innego rodzaju) zmniejsza się ryzyko wystąpienia przerzutów (zwłaszcza do węzłów chłonnych pachwinowych), które mają bardzo duży wpływ na rokowania danego pacjenta.
Jak przerzuty wpływają na rokowanie pacjenta?
Jeśli w przypadku raka odbytu pojawią się przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych (co zwykle występuje u około 20% pacjentów onkologicznych), liczba przeżyć 5-letnich spada z 65 do 30%, co stanowi naprawdę ogromną różnicę w rokowaniach.
Bibliografia
- Nasierowska-Guttmejer A. Rak jelita grubego. W: Zalecenia do diagnostyki histopatologicznej nowotworów. Nasierowska–Guttmejer A, Górnicka B (red.). Centrum Onkologii, Oddział Gliwice, Gliwice 2013.
- Leonard D, Beddy D, Dozois eJ. neoplasms of anal canal and perianal skin. Clin Colon Rectal Surg 2011.
- Wojciechowska U., Didkowska J. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestr Nowotworów, Centrum Onkologii — Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie.
- Krzakowski M., Warzocha K. Zalecenia postępowania diagnostyczno–terapeutycznego w nowotworach złośliwych 2013 rok. Praca zbiorowa. Via Medica, Gdańsk 2013.
- Nawrocki G: Współczesne metody leczenia raka odbytu. Post Nauk Med 2013.
- Mądro A, Słomka M, Celiński K, Kurzeja-Mirosław A. Rak jelita grubego – czy można zapobiegać, wcześnie rozpoznawać i skutecznie leczyć? Med Rodz 2004.
- Cieśla P, Cieśla B, Cieślak H. Znaczenie profilaktyki wtórnej w nowotworze jelita grubego. Probl Pielęg 2008.
- Pieńkowski T. Rak jelita grubego jako problem społeczny. Służ Zdr 2009.
- Kraj L, Krawczyk J, Świeboda-Sadlej A. Rak jelita grubego. Objawy alarmowe i aktualne wytyczne. Med Dypl 2013.
Naszą misją jest zwiększanie świadomości na temat chorób onkologicznych, ich objawów, diagnostyki i profilaktyki.
