Zbyt mało osób wie, że rak jądra to nowotwór dotykający najczęściej młodych mężczyzn w wieku od 15 do 35 lat. Dlatego warto wiedzieć, na co zwrócić uwagę i co można zrobić na własną rękę, aby nie dopuścić do jego rozwoju. Czytaj dalej, aby lepiej poznać objawy i leczenie zasadne w przypadku raka jądra.
Czym jest rak jądra?
Rak jądra powstaje, gdy dochodzi do niekontrolowanego wzrostu komórek w tej części ciała. Proces dzielenia się komórek wymyka się organizmowi spod kontroli i w ten sposób powstaje guz jądra, który jeśli nie jest wykryty i zdiagnozowany odpowiednio wcześnie, może rosnąć, a następnie dawać przerzuty — od węzłów chłonnych do dalej znajdujących się narządów.
Przerzuty, które może dawać rak jąder, są kierowane na następujące narządy:
- płuca,
- wątroba,
- kości,
- mózg,
- węzły chłonne w klatce piersiowej,
- węzły chłonne w jamie brzusznej.
Rodzaje nowotworu
Głównym podziałem na rodzaje nowotworu jądra jest ten uwzględniający nowotwór zarodkowy (w tym nasieniak) stanowiący ponad 95% przypadków oraz rozwijający się z komórek produkujących testosteron lub tych związanych z funkcją rozrodczą. Warto jednak wspomnieć jeszcze o nowotworach jąder innego pochodzenia.
Statystyki zachorowalności
Aby nakreślić powagę problemu, którym jest nowotwór złośliwy jądra, warto przytoczyć kilka istotnych faktów dotyczących statystyki ryzyka zachorowania na raka jądra.
- Nowotwory jąder w grupie mężczyzn w wieku od 20 do 44 lat stanowią najczęściej występujący nowotwór.
- Z powodu choroby nowotworowej jąder cierpi 1,6% mężczyzn zmagających się ze złośliwą odmianą raka.
- W grupie młodych mężczyzn można aktualnie zaobserwować najszybsze tempo wzrostu zachorowalności i wynosi to około 7% rocznie.
- W Polsce wzrasta ogólnie zachorowalność na nowotwory jądra w tempie około 5% rocznie.
Jeśli powyższe dane nie ulegną zmianie i tempo wzrostu zachorowalności pozostanie na takim poziomie — do dwóch dekad wzrośnie liczba zachorowań do poziomu około 20%.
Typy raka jądra
Mówiąc o raku jądra i moszny, tak naprawdę w większości przypadków wskazujemy na nowotwory zarodkowe. Choć często różnią się one między sobą przebiegiem klinicznym i wyglądem pod mikroskopem, to ich wspólna cecha polega na tym, że pochodzą z komórki germinalnej — tej, z której prawidłowo powstają plemniki. Warto jednak wiedzieć, że istnieją również typy, które powstają z innych komórek budujących jądro — choć należą do rzadkości.
Nienasieniaki – najczęstszy typ
Nienasieniaki są najbardziej charakterystycznym typem guza dla młodszych mężczyzn. Zwykle ten typ nowotworu jąder dotyka w 3 dekadzie życia. Guz tego rodzaju może być złożony z jednego typu utkania, jak i wielu typów połączonych ze sobą.
Nasieniaki – charakterystyka i leczenie
Wśród chorych mężczyzn na nowotwór zarodkowy jądra od 25 do 35% z nich to pacjenci z czystym nasieniakiem. Ten rak w obrębie moszny i tkanek jądra zwykle pojawia się między 40 a 49 rokiem życia i jest nasieniakiem typowym. Jest to nowotwór typu złośliwego i może dawać przerzuty, jednak zwykle dzieje się to dopiero w bardzo zaawansowanym stadium choroby.
W odróżnieniu od nienasieniaków jest mniej agresywnym typem choroby i warto wspomnieć o wysokiej jego wrażliwości na leczenie z wykorzystaniem promieniowania jonizującego.
Czynniki ryzyka i przyczyny nowotworu jądra
Nie każde niebolesne powiększenie jądra musi wskazywać na rozwój nowotworu. Warto jednak wiedzieć, jakie czynniki ryzyka mogą sprzyjać pojawieniu się tej choroby.
Co sprzyja rozwojowi guza jądra?
Od historii rodzinnej, przez wnętrostwo po niepłodność – o to wszystko może pytać Cię urolog w trakcie konsultacji, bo są to czynniki ryzyka rozwoju raka, które mogą sprzyjać rozwojowi guza jądra. Warto tutaj notować także wszelkie przebyte infekcje, które również mogą się przyczynić do mutacji komórek rozrodczych.
Diagnostyka i leczenie raka jądra
Badanie fizykalne stanowi podstawę rozpoznania klinicznego w kierunku stwierdzenia raka jądra u osób płci męskiej. Pomimo że podstawą diagnozy raka jądra jest badanie fizykalne, to zaleca się stosować ultrasonografię jako jego doskonałe uzupełnienie, które pozwala wykryć nawet niewielkie zmiany w obrębie jądra i moszny — jeśli tam rozwija się nowotwór.
Samobadanie jąder — znaczenie względem wczesnej diagnozy raka jądra
Dzięki świadomości własnej roli we wczesnym wykrywaniu nowotworu można uchronić się przed zaawansowanym stadium raka jądra. Dlatego samobadanie jąder — najlepiej raz w miesiącu — jest działaniem zalecanym mężczyznom w wielu krajach.
Jak wykonać samobadanie jąder? Polega to na przetaczaniu jądra pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym, kierując się od bieguna górnego do dolnego. Najlepiej wykonywać samobadanie podczas kąpieli lub pod prysznicem, a jeśli pojawi się jakakolwiek niepokojąca zmiana lub też uczucie dyskomfortu w obrębie moszny — wymaga to możliwie szybkiej konsultacji z lekarzem specjalistą.
Ocena stopnia zaawansowania raka jądra
Z racji tego, że objawy raka jądra są raczej niespecyficzne, jak również nie ma uznanych metod przesiewowych dla tego nowotworu, na dalszych etapach jej rozpoznawania ważne jest zastosowanie metod pozwalających na ocenę stopnia zaawansowania chorobowego. Poza koniecznością wykonania badania histopatologicznego należy tutaj wymienić przede wszystkim takie działania jak:
- morfologia,
- badania biochemiczne,
- badania stężenia marketów nowotworowych,
- tomografia komputerowa,
- zdjęcie RTG klatki piersiowej,
- scyntygrafia jakości,
- rezonans magnetyczny OUN.
Leczenie raka jądra — nasieniaki a nienasieniaki
Leczenie raka jądra dopasowuje się w zależności od kilku czynników. Bierze się pod uwagę m.in.:
- stopień zaawansowania choroby,
- objawy neurologiczne,
- przyczyny nowotworu,
- rodzaj hipastologiczny guza,
- czynniki ryzyka rozsiewu.
W związku z tym inaczej wygląda dalsze leczenie w przypadku najczęściej występujących nowotworów u młodych mężczyzn, a inaczej gdy chodzi o występowania raka jądra tzw. nasieniaka.
Leczenie nienasieniaków jądra
Chirurgiczne usunięcie jądra (orchidektomia) jest pierwszym etapem leczenia tego typu nowotworu we wszystkich etapach zaawansowania, co oczywiście pozostaje w ścisłej zależności w odniesieniu do płodności mężczyzny. Nienasieniakowy rak jądra stanowi diagnozę, która pomaga podjąć właściwą procedurę leczniczą. W następnej kolejności podejmuje się działania w zależności od stopnia zdiagnozowania choroby:
- I stopień – obserwacja po zabiegu chirurgicznym, badanie stężeń markerów i RTG co 2 miesiące;
- II stopień – w zależności od typu może to być limfadenektomia zaotrzewnowa, można poddać również pacjenta onkologicznego chemioterapii lub wycięciu węzłów chłonnych w razie potrzeby;
- III stopień – chemioterapia.
Leczenie nasieniaków jądra
Po wykonaniu badania histopatologicznego jądra podobnie jak w przypadku nienasieniaków i tutaj leczenie zaczyna się od usunięcia jądra dotkniętego zmianami nowotworowymi – w każdym stadium zaawansowania. Następnie:
- I stopień – obserwacja po zabiegu chirurgicznym, do rozważenia radioterapia na teren zaotrzewnych węzłów chłonnych lub chemioterapia karboplatyną;
- II stopień – w zależności od typu może to być radioterapia lub chemioterapia;
- III stopień – chemioterapia i ewentualne napromienianie.
Kampania Movember – zwiększanie świadomości
Listopad to szczególny miesiąc w roku w kontekście zwiększania świadomości mężczyzn w zakresie ryzyka zachorowania na raka jądra. Chodzi o akcję Movember – kampanię społeczną, która jest ważnym krokiem w odniesieniu do profilaktyki raka prostaty i jąder. Ten wyjątkowy czas jest miesiącem solidarności z mężczyznami zmagającymi się z nowotworami gruczołu krokowego oraz rakiem jądra.
Kampania podkreśla znaczenie profilaktyki, ale też wczesnej diagnostyki, jako fundamentów w walce z nowotworami. Wyjaśnia, kiedy zgłosić się do lekarza, na jakie niepokojące objawy zwracać szczególną uwagę i wskazuje na to, że im wcześniej wykryta zmiana nowotworowa, tym większa szansa na skuteczne leczenie i poprawę jakości życia.
Znaczenie wczesnej diagnostyki
Nie da się bardziej podkreślić znaczenia wczesnej diagnostyki. Od samobadania po zwracanie uwagi na niespecyficzne objawy i konsultowanie z lekarzem wszystkiego, co może wzbudzać Twój niepokój, czy też unikanie czynników środowiskowych, które mogłyby się przyczynić do rozwoju raka — to wszystko ma znaczenie.
Połączenie wczesnej diagnostyki z działaniami profilaktycznymi to właśnie sedno działań kampanii Movember oraz starania każdego z nas — lekarzy i pacjentów.
Bibliografia
- Wojciechowska U., Didkowska J., Zatoński W. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2010 roku. Krajowy Rejestr Nowotworów Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów. Warszawa 2012.
- Jaszczyński J., Fijuth J., Podemski P. Nowotwory złośliwe jądra. W: Krzakowski M. (red.). Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych
2011 rok. Praca zbiorowa. Tom I. Via Medica, Gdańsk 2011. - Kurowska K., Kowalczyk E. Poczucie koherencji a wsparcie społeczne u osób z rozpoznaniem raka jajnika i jądra. Probl. Pielęg. 2011.
- Nowaczyk P., Murawa D., Ciesielczyk B., Murawa P. Przerzuty nowotworów litych do jądra i powrózka nasiennego — problem diagnostyczny. Cancer Surgery 2010.
- Stelmach A., Borówka A. Nowotwory układu moczowo-płciowego. W: Jeziorski A., Szawłowski A.W., Topik E. (red.). Chirurgia onkologiczna. Tom IV. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
- Haugnes H.S, Wethal T. Aass N. i wsp. Cardiovascular risk factors and morbidity in long term survivors of testicular cancer. J. Clin. Onkol. 2010.
- Pypno W. Rak jądra.Post. Nauk Med. 2014.
Naszą misją jest zwiększanie świadomości na temat chorób onkologicznych, ich objawów, diagnostyki i profilaktyki.
